गोरखापत्र वस्तुगत, २९ असार २०७९

 १. संयुक्त राष्ट्रसङ्घीय जनसङ्ख्या कोष
(यूएनएफपीए)का अनुसार सन् २०२२ नोभेम्बर १५ मा विश्वको जनसङ्ख्या कति पुग्ने
तथ्याङ्क सार्वजनिक गरिएको छ ?

आठ अर्ब

– विश्व जनसङ्ख्या दिवस जुलाई ११ का
दिन यूएनएफपीएले सो घोषणा गरेको ।

– अहिले विश्वको जनसङ्ख्या सात अर्ब
९५ करोडभन्दा बढी रहेको जनाएको । सन् १९८७ जुलाई ११
मा विश्वको जनसङ्ख्या करिब पाँच अर्ब थियो । सन् १९८९ देखि
संयुक्त राष्ट्रसङ्घले ११ जुलाईलाई विश्व जनसङ्ख्या दिवसका रूपमा मनाउन थालेको ।

– सन् २०२२ को नारा : ‘आठ
अर्ब जनसङ्ख्या सबैको छनोट र अधिकारको सुनिश्चिततासहित उज्ज्वल भविष्यका लागि
अवसरको प्राप्ति रहेको ।

– विश्व जनसङ्ख्या कोषले जुलाई ११ मा
सार्वजनिक गरेको ‘वल्र्ड पपुलेसन प्रोस्पेक्टस २०२२
अनुसार विश्वको जनसङ्ख्या सन् २०८० को दशकमा करिब १०.४ अर्बसहित उच्च बिन्दुमा
पुग्ने र सन् २१०० सम्म त्यही स्तरमा रहने ।

– कोषका अनुसार विश्वको जनसङ्ख्या
सात–आठ अर्बसम्म पुग्न १२ वर्ष लागेको र छदेखि सात अर्ब
पुग्न पनि उत्तिकै समय लागेको थियो । अहिलेको
वृद्धिदरलाई हेर्दा अब अर्को एक अर्ब थपिन भने करिब साढे १४ वर्ष लाग्ने अनुमान
गरिएको ।

– विश्व जनसङ्ख्यामा थपिएको छ
अर्बमध्ये आधा एसियाको जनसाङ्ख्यिक विस्तारको परिणाम रहेको । यसमा अफ्रिकाको
दोस्रो स्थान रहेको ।

– विश्व जनसङ्ख्याको तथ्याङ्क हेर्दा
सातदेखि आठ अर्ब जनसङ्ख्या वृद्धिमा १० वटा देशको बढी योगदान रहेको । यो वृद्धिमा भारत,
चीन र नाइजेरियाको स्थान क्रमशः पहिलो,
दोस्रो र तेस्रो रहेको कोषले जनाएको ।

– विश्वमा अहिले सबैभन्दा बढी चीनमा
एक अर्ब ४४ करोड र दोस्रो भारतमा एक अर्ब ४० करोडको हाराहारीमा रहेको । तेस्रो अमेरिकामा
३३ करोड जनसङ्ख्या रहेको ।

– सन् २०२३ मा जनसङ्ख्यामा भारतले
चीनलाई उछिन्ने प्रक्षेपण रहेको ।

– एसिया र अफ्रिकाले नौ अर्ब पुगुञ्जेलसम्म
जनसङ्ख्या वृद्धिको नेतृत्व गर्ने जुन सन् २०३७ रहने र सोपश्चात् भने वृद्धिदर
सामान्य हुने प्रक्षेपण रहेको ।

२. संस्कृति,
पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयद्वारा राष्ट्रिय
प्रतिभा पुरस्कार कस–कसलाई
प्रदान गरियो ?

हरिवंश आचार्य, सोमराज
अभय, रमेश ढुङ्गेल र हेम पौडेल

– यज्ञश्वर निरौला,
अयोध्यानाथ चौधरी, हरिप्रसाद
सिलवाल, बालकृष्ण अधिकारी,
विष्णुबहादुर सिंह, बखतबहादुर
थापा, गणेशराज जोशीलगायतलाई प्रादेशिक प्रतिभा पुरस्कार
प्रदान गरिएको ।

– वेञ्जु शर्मा,
राम विनय, पुष्करराज
भट्ट, विजय चालिसे र आरडीप्रभास चटौतलाई महाकवि देवकोटा
पुरस्कार प्रदान गरिएको ।

– गोपालप्रसाद रिमाल राष्ट्रिय
पुरस्कार अमरराज गिरीलाई प्रदान गरिएको ।

– त्रिरत्न मानन्धरलाई इतिहास
शिरोमणि बाबुराम आचार्य पुरस्कार तथा लालबहादुर विश्वकर्मा र खगेन्द्र
सङ्ग्रौलालाई भगत सर्वजित मानव मर्यादा पुरस्कारबाट पुरस्कृत गरिएको ।

३. नेपाल इन्स्टिच्युट फर पोलिसी रिसर्चले
सार्वजनिक गरेको नेपाल कम्पिटेटिभनेस इन्डेक्स २०२२ अनुसार सात प्रदेशमा सबैभन्दा
प्रतिस्पर्धी (अब्बल) रहन सफल प्रदेश कुन हो ?

बागमती प्रदेश

– सो संस्थाले वि.सं. २०७९ असार २१
मा सार्वजनिक गरेको नेपालको आन्तरिक प्रतिस्पर्धात्मक क्षमतासम्बन्धी
प्रतिवेदनअनुसार बागमती प्रदेश सबै सूचकमा अब्बल देखिएको ।

– बृहत् आर्थिक स्थायित्व,
सरकार र संस्थागत व्यवस्था, वित्तीय
व्यवसाय र जनशक्ति अवस्था, जीवनको
गुणस्तर र पूर्वाधार विकासजस्ता सूचकमा बागमती प्रदेश सबैभन्दा अगाडि देखिएको ।

– प्रतिवेदनले समेटेको उल्लिखित
चारवटा सूचकमा मधेश, प्रदेश १,
लुम्बिनी, गण्डकी,
सुदूरपश्चिम र कर्णाली प्रदेश क्रमशः दोस्रोदेखि सातौँ
स्थानमा रहेका ।

– त्यस्तै सरकार र संस्थागत व्यवस्था
सूचकमा प्रदेश १, लुम्बिनी,
सुदूरपश्चिम, कर्णाली,
गण्डकी र मधेश क्रमशः दोस्रोदेखि सातौँ स्थानमा रहेका ।

– वित्तीय व्यवसाय र जनशक्ति
अवस्थाअन्तर्गत गण्डकी र प्रदेश १ समान तेस्रो स्थानमा रहेका प्रतिवेदनमा यस
सूचकमा दोस्रो स्थान उल्लेख नगरिएको । यसै सूचकको चौथोमा
लुम्बिनी, पाँचौँमा सुदूरपश्चिम,
छैटौँमा कर्णाली र सातौँमा मधेश प्रदेश रहेको ।

– जीवनको गुणस्तर तथा पूर्वाधार
विकास सूचकमा गण्डकी, प्रदेश १,
लुम्बिनी, सुदूरपश्चिम,
मधेश र कर्णाली प्रदेश क्रमशः दोस्रोदेखि सातौँ स्थानमा
रहेका ।

– एसिया कम्पिटेटिभिनेस
इन्स्टिच्युटको सहकार्यमा यो पहिलो पटक तयार गरिएको प्रतिवेदन हो ।

४. कुन स्थानीय तहले ‘एक
घर, एक बाँदर’
पाल्ने कार्यक्रम ल्याउने भएको छ ?

कालिञ्चोक गाउँपालिका (दोलखा)

– गाउँपालिकाले बाँदर नियन्त्रणका
लागि आ.व. २०७९/८० को नीति तथा कार्यक्रममा यो कार्यक्रम समावेश गरी पारित गरेको ।

– बाँदर निर्मूल पार्ने अन्य कुनै
उपाय नभएपछि पालिकाले बाँदर पाल्ने नीति लिएको जनाइएको ।

५. विश्वकै अग्लो होटल कहाँ रहेको छ ?

साङ्घाई (चीन)

– होटल सन् २०२१ जुन १९ देखि सञ्चालन
भएको ।

– ६३२ मिटर अग्लो यस होटलकोे नाम ‘जे’
होटल रहेको ।

६. नेपाल र भारतबीच महाकाली नदीको पानी
सामूहिक र बहुउपयोग गर्ने सन्धि भएको साढे दुई दशकपछि नेपालतर्फ कहिलेदेखि आउन
थालेको हो ?

वि.सं. २०७९ असार १५

– महाकाली सन्धिमा उल्लेख भएबमोजिम
नेपालले यस अघिदेखि नै पाउने भनिएको पानी बल्ल प्राप्त भएको ।

– नेपालतर्फ बनाइनुपर्ने २२ वटा शाखा
नहरको निर्माण योजना कार्यलाई तीव्रता दिनुपर्ने आवश्यकता देखिएको । महत्वपूर्ण
आयोजनाका रूपमा राखिएको यो योजना निर्माणमा ढिलाइ नगरी विगतमा सिँचाइ सुविधा
नपाउँदा भएको क्षतिलाई कम गर्ने प्रयासमा नेपाल केन्द्रित हुनुपर्ने । २२ वटा शाखा नहरको
निर्माणपछि कैलालीको मालाखेती तथा कञ्चनपुरको दक्षिणी क्षेत्र पुनर्वाससम्म ५३ सय
हेक्टरभन्दा बढी क्षेत्रफलमा सिँचाइ सुविधा उपलब्ध हुने अपेक्षा गरिएको ।

७. जापानका पूर्वप्रधानमन्त्री सिन्जो
आवेको हत्या कहिले भएको हो ?

सन् २०२२ जुलाई ८

– राजधानी टोकियोनजिकै नारा सहरमा
चुनावी सभालाई सम्बोधन गर्ने क्रममा उहाँमाथि गोली प्रहार भएको र उपचारका क्रममा
उहाँको मृत्यु भएको ।

– सन् २००६ देखि २०२० सम्म दुई
कार्यकाल जापानको प्रधानमन्त्री बन्नुभएका आवेले २०२० मा स्वास्थ्य समस्या
देखाउँदै प्रधानमन्त्री पदबाट राजीनामा दिनुभएको ।

– उहाँ जापानको अर्थतन्त्रलाई माथि
पु-याउने उद्देश्यले ल्याइएको नीति ‘अबेनोमिक्स’का
कारण पनि लोकप्रिय बन्नुभएको थियो ।

– नेपाल र जापानबीचको आधुनिक
सम्बन्धको बीउ रोप्न सिन्जो आबेको महìवपूर्ण
भूमिका रहेको मानिन्छ ।

– नेपालसँग दौत्य सम्बन्ध गाँसेयता
आवेकै पहलमा सन् २००० मा तत्कालीन प्रधानमन्त्री यासिरो मोरी नेपाल भ्रमणमा
आउनुभएको ।

– आवेको शासनकालमा दुई देशबीचको
शैक्षिक सम्बन्ध प्रगाढ बनेको । आवेको शासनकालमा
नेपालका हजारौँ विद्यार्थीले जापानमा पढ्ने र काम गर्ने अवसर पाएका ।

– जापानले नेपालको पूर्वाधारका लागि
सहुलियतपूर्ण ऋण पनि उपलब्ध गराउने काम उहाँकै पालामा भएको ।

– जापान नेपालको एक महìवपूर्ण
व्यापार साझेदार हो । यसको सुरुवात
पनि उहाँकै पालामा भएको थियो ।

८. विश्वकै सबैभन्दा अग्लो सगरमाथा शिखर
चढ्ने पहिलो कान्छो आरोही शम्भु तामाङको निधन कहिले भएको हो?

वि.सं. २०७९ असार २३

– उनले सन् १९७३ मे ५ मा सगरमाथा
आरोहण गरेका । त्यो बेला उनको
उमेर १७ वर्ष छ महिना १५ दिन रहेको थियो ।

– सबैभन्दा कम उमेरमा सगरमाथा आरोहण
गरेर उनको नाम गिनिज बुकमा लेखिएको थियो ।

९. सन् २०२२ को विश्वकप टी–२०
क्रिकेट खेलकुद प्रतियोगिताको आयोजक राष्ट्र कुन हो ?

अस्ट्रेलिया (सन् २०२२ अक्टोबर १६ देखि नोभेम्बर १३
सम्म)

– विश्वकप ट्रफी जुलाई ८ मा अस्ट्रेलियाको
मेलवर्नमा सार्वजनिक गरिएको ।

– निशान कम्पनीको पहलमा जुलाई ८ मा
नै ट्रफीको विश्व भ्रमण सुरु भएको । जुन ट्रफीको विश्व
भ्रमण अक्टोबर १३ मा अस्ट्रेलियाको जिलोङमा आएर सकिने ।

– अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट
काउन्सिलले ट्रफीको भ्रमणअन्तर्गत अगस्ट ३० र ३१ मा काठमाडौँमा प्रदर्शन गरिने
जनाएको ।

– ट्रफी भ्रमण चार महादेशमा १३ देशका
३५ स्थानमा पुग्ने । पुरुष टी–२०
विश्वकप ट्रफी पहिलो पटक नेपाल आउने । सन् २०१९ मा
एकदिवसीय विश्वकपको ट्रफी पनि नेपालमा ल्याइएको थियो ।

१०. बेलायतका प्रधानमन्त्री बोरिस जोनसनले
प्रधानमन्त्री पदबाट कहिले राजीनामा दिएका हुन् ?

सन् २०२२ जुलाई ७

११. नबिल बैङ्क लिमिटेडले नेपाल बङ्गलादेश
बैङ्कलाई प्राप्ति गरी एकीकृत कारोबार कहिलेदेखि सुरु गरेको हो ?

वि.सं. २०७९ असार २७

१२. अर्थमन्त्री जनार्दन शर्माले पदबाट
राजीनामा कहिले दिनुभएको हो ?

वि.सं. २०७९ असार २२

– आ.व. २०७९/८० को बजेट निर्माणका
सन्दर्भमा अनधिकृत व्यक्तिको संलग्नताबारे प्रश्न उठेपछि सोको छानबिनका लागि ११
सदस्यीय संसदीय समिति गठन भएपश्चात् उनले संसदीय समितिलाई छानबिनमा सहयोग पु¥याउन
भन्दै राजीनामा दिएका ।

– मन्त्रालयमा करको दर हेरफेर गरिएको
एवं सोसम्बन्धी सीसी टीभीको फुटेज गायब भएको भन्ने समाचार प्रकाशित भएपछि राजीनामा
दिन थप दबाब बढेको थियो ।

१३. निर्माणाधीन पृथ्वीनारायण शाह
सङ्ग्रहालय कहाँ रहेको छ ?

नुवाकोट

१४. आमाको नामबाट नागरिकता दिन सकिने
व्यवस्था कहिलेदेखि गरिएको हो ?

वि.सं. २०६३ मङ्सिर १०

– (नेपाली र अङ्ग्रेजी दुवै भाषाबाट
नागरिकता प्रदान गर्न सुरु : वि.सं. २०६६ मङ्सिर १)

१५. हराएको वस्तु पाएबापत दिइने
पुरस्कारलाई के भनिन्छ ?

पलौनी

१६. मिस इन्डिया–२०२२
को उपाधि जित्ने सुन्दरी को हुन् ?

सिनी सेट्टी

– प्रतियोगितामा राजस्थानकी रुबल
शेखावत फस्र्ट रनर्स अप र उत्तर प्रदेशकी शिनाता चौहान सेकेन्ड रनरअप बनेका ।

१७. अन्तर्राष्ट्रिय नेपाली साहित्य समाज
ड्यालसद्वारा महानन्द साहित्य साधक सम्मान–२०२२
बाट कसलाई सम्मानित गरियो ?

कथाकार माया ठकुरी

– शिक्षा एवं साहित्यको क्षेत्रमा
योगदान पु¥याएका महानन्द सापकोटाको सम्मान र
समकालीन वाङ्मयको सम्मानका निम्ति सन् २०१३ देखि यो पुरस्कार बर्सेनि प्रदान
गरिँदै आएको ।

– सम्मान राशि रु. ५० हजार रहेको ।

– सर्वप्रथम यो सम्मान सन् २०१३ मा
विप्लव प्रतीकलाई प्रदान गरिएको ।

१८. विश्वकै ठूलो संस्कृत–नेपाली
शब्दकोश कसले निर्माण गरेका हुन् ?

स्वामी केशवानन्द गिरी

– यस शब्दकोशमा संस्कृत,
नेपाली, हिन्दी
र अङ्ग्रेजी भाषाका शब्दको अर्थ अवगत हुने ।

– शब्दकोशमा चार भाषाका गरी चार लाख
शब्द समेटिएको ।

– यसको वेबसाइट : ‘knswami.com’ रहेको ।

१९. साउदी अरबद्वारा कतारमाथि लगाइएको
नाकाबन्दी कहिलेदेखि हटाइएको हो ?

सन् २०२१ जनवरी ५

– साउदी अरबमा आयोजित गल्फको अपरेसन
काउन्सिल (जीसीसी)को पूर्वसन्ध्यामा सो प्रतिबन्ध हटाइएको ।

– साउदीद्वारा तीन वर्षअगाडि
कतारमाथि प्रतिबन्ध लगाइएको थियो ।