गोरखापत्र वस्तुगत, १५ चैत २०७९

१. १२औँ राष्ट्रिय जनगणना, २०७८ अनुसार नेपालको कुल जनसङ्ख्या कति रहेको छ?

२,९१,६४,५७८

जनगणना २०७८ सम्बन्धी सङ्क्षिप्त विवरण

• नारा : मेरो गणना, मेरो सहभागिता
• पूर्ण नतिजा प्रकाशन: २०७९ चैत १०
• कुल जनसङ्ख्या: २,९१,६४,५७८
• पुरुष: १,४२,५३,५५१ (४८.९८ प्रतिशत)
• महिला: १,४९,११,०२७ (५१.०२ प्रतिशत)
• लैङ्गिक अनुपात: ९५.५९
• अन्य लिङ्गी: २९२८ (०.०१ प्रतिशत)
• अन्य लिङ्गीमध्ये सबैभन्दा बढी बागमती प्रदेश र सबैभन्दा कम कर्णाली प्रदेशमा रहेका। 

जनसङ्ख्या वृद्धिदर

• वार्षिक जनसङ्ख्या वृद्धिदर: ०.९२ प्रतिशत (२०६८ मा १.३५ प्रतिशत)
• सबैभन्दा बढी जनसङ्ख्या वृद्धिदर भएको जिल्ला: भक्तपुर (३.३५ प्रतिशत)
• सबैभन्दा कम जनसङ्ख्या वृद्धिदर भएको जिल्ला : रामेछाप (-१.६७ प्रतिशत)
• हिमाली जिल्लामा सबैभन्दा धेरै जनसङ्ख्या वृद्धिदर रहेको जिल्ला: मुगु
• जनसङ्ख्या वृद्धिदर ऋणात्मक रहेका जिल्ला: ३४
• जनसङ्ख्या वृद्धिदर धनात्मक रहेका जिल्ला: ४३

जनघनत्व: 

• १९८ प्रति वर्ग कि.मि. (२०६८ मा १८० प्रतिवर्ग कि.मि.)

भौगोलिक क्षेत्रअनुसार जनघनत्व

• सबैभन्दा बढी: तराई क्षेत्र (४६० जना/व.कि.मि.)
• सबैभन्दा कम: हिमाली क्षेत्र (३४ जना/व.कि.मि.)

जिल्लागत आधारमा जनघनत्व

• सबैभन्दा बढी : काठमाडौँ (५१६९/व.कि.मि.)
• सबैभन्दा कम : मनाङ (३ जना/व.कि.मि.)

उमेर समूहअनुसार जनसङ्ख्या

• १४ वर्ष वा सोभन्दा कम उमेरको जनसङ्ख्या: २७.८३ प्रतिशत
• १५–५९ वर्ष उमेरको जनसङ्ख्या: ६१.९६ प्रतिशत
• ६० वर्ष वा सोभन्दा माथिल्लो उमेरको जनसङ्ख्या: १०.२१ प्रतिशत

परिवार सङ्ख्या

• कुल परिवार सङ्ख्या : ६६,६६,९३७ (व्यक्तिगत परिवार : ६६,६०,८४१ र संस्थागत परिवार : ६०९६)

परिवारको औसत आकार

• प्रतिपरिवार औसत सदस्य : ४.३७ जना
• हिमाली क्षेत्रमा प्रतिपरिवार औसत सदस्य : ४.३३ जना
• पहाडी क्षेत्रमा प्रतिपरिवार औसत सदस्य : ३.९९ जना
• तराई क्षेत्रमा प्रतिपरिवार औसत सदस्य : ४.७३ जना
• सबैभन्दा बढी औसत सदस्य भएको जिल्ला : रौतहट (५.९४ जना)
• सबैभन्दा कम औसत सदस्य भएको जिल्ला : गोरखा र दोलखा (३.४९ जना)

नगरपालिका तथा गाउँपालिकाको जनसङ्ख्या

• नगरपालिकाको जनसङ्ख्या : ६६.१७ प्रतिशत
• गाउँपालिकाको जनसङ्ख्या : ३३.८३ प्रतिशत

सबैभन्दा बढी र कम जनसङ्ख्या भएका जिल्ला

• सबैभन्दा बढी जनसङ्ख्या भएको जिल्ला : काठमाडौँ (२०,४१,५८७ जना)
• सबैभन्दा कम जनसङ्ख्या भएको जिल्ला : मनाङ (५,६५८ जना)
• सबैभन्दा बढी जनसङ्ख्या भएका प्रथम पाँच जिल्ला : क्रमशः काठमाडौँ, मोरङ, रुपन्देही, झापा र सुनसरी
• सबैभन्दा कम जनसङ्ख्या भएका प्रथम पाँच जिल्ला : क्रमशः मनाङ, मुस्ताङ, डोल्पा, रसुवा र हुम्ला।

भौगोलिक क्षेत्रअनुसार जनसङ्ख्या

• तराई: १,५६,३४,००६ जना (५३.६१ प्रतिशत)
• पहाड: १,१७,५७,६२४ जना (४०.३१ प्रतिशत)
• हिमालः १७,७२,९४८ जना (६.०८ प्रतिशत)

प्रदेशअनुसार जनसङ्ख्या

• सबैभन्दा बढी जनसङ्ख्या भएको प्रदेशः बागमती प्रदेश (२०.९७ प्रतिशत)
• सबैभन्दा कम जनसङ्ख्या भएको प्रदेशः कर्णाली प्रदेश (५.७९ प्रतिशत)
• जनसङ्ख्याको आकारका हिसाबले पहिलोदेखि सातौँ स्थानमा रहेका प्रदेशहरू ः क्रमशः बागमती, मधेश, कोशी, लुम्बिनी, सुदूरपश्चिम, गण्डकी र कर्णाली

शौचालयको सुविधा 

• शौचालयको पहुँच पुगेको जनसङ्ख्याः ९५.५ प्रतिशत
• शौचालयको पहुँच नपुगेको जनसङ्ख्याः ४.५ प्रतिशत

महिला परिवारमूलीः ३१.५५ प्रतिशत

साक्षरता दरः ७६.३ प्रतिशत (पुरुषः ८३.६ प्रतिशत र महिलाः ६९.४ प्रतिशत)

अपाङ्गता

• कुनै न कुनै प्रकारको अपाङ्गता भएका व्यक्तिः २.२ प्रतिशत (पुरुषः ५४.२ प्रतिशत र महिलाः ४५.८ प्रतिशत)

बालबालिकाको जन्मदर्तासम्बन्धी अवस्था

• जन्मदर्ता गर्नेः ७४.० प्रतिशत
• जन्मदर्ता नगर्नेः २६ प्रतिशत
• प्रदेशगत रूपमा सबैभन्दा बढी कर्णाली प्रदेशमा ८७.३ र कम बागमती प्रदेशमा ६७ प्रतिशत मात्र जन्मदर्ता भएको।

२. प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’द्वारा दोस्रो पटक प्रतिनिधि सभाबाट विश्वासको मत कहिले लिइएको हो?

वि.सं. २०७९ चैत ६

३. रुसको दुईदिने राजकीय भ्रमणका क्रममा चीनका राष्ट्रपति सी चिनफिङ कहिले मस्को पुगेका हुन्? 

सन् २०२३ मार्च २०

४. समुद्र संरक्षणसम्बन्धी युएन हाई–सी ट्रिटी कहिले भएको हो?

सन् २०२३ मार्च ४

• सन् १९८२ को समुद्र संरक्षणसम्बन्धी अन्तर्राष्ट्रिय सम्झौताले ‘हाई–सी’ क्षेत्रको व्यवस्था गरेको। 
• सम्झौतासँगै घोषणा गरिने संरक्षण क्षेत्रमा जथाभावी रूपमा माछा मार्ने, जलविहार गर्ने साथै दुई सय मिटरभन्दा गहिरो उत्खनन गर्ने कार्यलाई पूर्ण रूपमा नियन्त्रण गर्ने अपेक्षा लिइएको।
• सम्झौता मुख्य गरी हाई–सी को ३० प्रतिशत क्षेत्र संरक्षण क्षेत्र घोषणा हुने, सामुद्रिक आनुवंशिक स्रोतको संरक्षण, प्राप्त आम्दानी सबै पक्ष मुलुकबीच बाँडफाँटलगायतमा केन्द्रित रहेको।
• सन्धिको अर्को महìवपूर्ण पाटोका रूपमा हाई सी भएको क्षेत्रमा कुनै पनि गतिविधि गर्दा वातावरणीय अध्ययन प्रतिवेदन (EIA) गर्नुपर्ने रहेको।
• गत डिसेम्बरमा क्यानडामा भएको अन्तर्राष्ट्रिय जैविक विविधता महासन्धिको पक्ष राष्ट्रको १५औँ सम्मेलनले सन् २०३० सम्म समुद्र र जमिनका ३० प्रतिशत क्षेत्र पुनस्र्थापना गर्ने निर्णय गरेको।
• सम्मेलनको यही निर्णयकै आधारमा ‘युएन हाइ सी ट्रिटी’मा हस्ताक्षर भएको। पृथ्वीका ३० प्रतिशत पारिस्थितिकीय प्रणालीको पुनः स्थापना गर्ने र जैविक विविधतासम्बन्धी अनुदानसमेत वृद्धि गर्ने निर्णय मन्ट्रियल सम्मेलनले गरेको थियो। 
• सम्झौतामा विभिन्न सातवटा निकाय रहेका। जसमा, पक्ष राष्ट्रहरूको सम्मेलन (कोप) हुने र यसले सम्झौताको संशोधनलगायत अन्य कानुनी विषय तथा छलफलको निर्णय गर्ने । यस्तै सचिवालयले समन्वय गर्ने। 
• सचिवालय मातहत रहने गरी सामुद्रिक आनुवंशिक सूचना आदानप्रदान गर्ने, ईआईए, सामुद्रिक संरक्षित क्षेत्रको स्थापनालगायतका गतिविधि गर्ने क्लियरिङ–हाउस मेकानिज्म हुने उल्लेख भएको। 
• त्यसैगरी एउटा विज्ञ समिति, अनुगमन समिति, वित्तीय प्रणाली, स्रोतसाधन बाँडफाँट र पहुँच समितिको गठन हुने व्यवस्था रहेको। 

५. बीबीसी स्पोटर्स पर्सनालिटी वल्र्ड स्पोर्ट स्टार अफ द इयर २०२२ घोषित हुन सफल खेलाडी को हुन्?

• लियोनल मेसी 

६. नेपाल प्रहरीको ३०औँ प्रहरी महानिरीक्षकमा कसलाई नियुक्त गरियो?

वसन्तबहादुर कुँवर 

• वि.सं. २०७९ चैत १० को मन्त्रिपरिषद् बैठकले कुँवरलाई सो पदमा नियुक्त गरेको।
• ३० वर्ष सेवा अवधि पूरा गरी सेवा निवृत्त भएका प्रहरी महानिरीक्षक धीरजप्रताप सिंह चैत १० मा बिदाइ भएका।

७. मानहानि मुद्दामा भारतको एक अदालतले भारतीय कांग्रेसका नेता राहुल गान्धीलाई दोषी ठहर गर्दै दुई वर्षको जेल सजाय कहिले सुनाएको हो?

• सन् २०२३ मार्च २३
• सन् २०१९ को अप्रिलमा एक चुनावी र्‍याली प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको थरबारे गरेको टिप्पणीलाई लिएर गान्धीलाई गुजरातको अदालतले दोषी ठहर गरेको। चुनावी र्‌यालीलाई सम्बोधन गर्ने क्रममा गान्धीले ‘किन सबै चोरको साझा थर मोदी’ हुँदो रहेछ भन्ने प्रश्न गरेका थिए।
• भारतीय कांग्रेस पार्टीले अदालतको आदेशविरुद्ध पुनरावेदन गर्ने जनाएको।

८. राष्ट्रिय खेलकुद परिषद् (राखेप) को आयोजनामा केन्द्रस्तरीय १३औँ राष्ट्रपति रनिङ सिल्ड खेलकुद प्रतियोगिताका लागि तय गरिएको मिति कुन हो?

• वि.सं. २०७९ वैशाख ७–९

९. जनता समाजवादी पार्टीका नेता रामसहायप्रसाद यादव उपराष्ट्रपति पदमा कहिले चयन हुनुभएको हो?

• वि.सं. २०७९ चैत ३
• उपराष्ट्रपति पदको निर्वाचनमा यादव ३० हजार ३२८ मतभार प्राप्त गरी विजयी हुनुभएको।
• नेकपा एमालेकी उम्मेदवार अष्टलक्ष्मी शाक्यलाई १६ हजार ३२८ मतभार प्राप्त भएको। त्यस्तै जनमत पार्टीकी उम्मेदवार ममता झालाई दुई हजार ३३७ मतभार प्राप्त भएको।
• यादवले चैत ६ मा राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलबाट पद तथा गोपनीयताको शपथ लिनुभएको। 
• यसअघि २०७४ सालमा उपराष्ट्रपति बन्नुभएका निवर्तमान उपराष्ट्रपति नन्दबहादुर पुन २०७९ चैत ६ बाट बिदाइ हुनुभएको। 

१०. डा. एपीजे अब्दुल कलाम अवार्ड, २०२२ कसलाई प्रदान गरियो? 

• नेपाली राष्ट्रिय गानका रचनाकार प्रदीपकुमार राई (व्याकुल माइला)

११. सन् २०२२ मा क्यानडामा आयोजित बान्फा फिल्म फेस्टिभलमा स्पेस जुरी मेन्सन अवार्ड प्राप्त गर्न सफल नेपाली वृत्तचित्र कुन हो?

• गड्स बफेलो

१२. आईएसओ–२७००१ः२०१३ मापदण्डको प्रमाणपत्र प्राप्त गर्न सफल नेपाली बैङ्क कुन हो?

• एनआईसी एसिया बैङ्क लिमिटेड

१३. कन्भेन्सन अन बायोलोजिकल डाइभर्सिटी, २०२२ कहाँ सम्पन्न भएको हो?

मन्ट्रियल (क्यानडा)

• संयुक्त राष्ट्रसङ्घीय जैविक विविधता सम्मेलन (कोप–१५) सन् २०२२ डिसेम्बर ७–१९ सम्म सञ्चालन भई सम्पन्न भएको। 
• सम्मेलनमार्फत कुन्मिङ–मन्ट्रियल विश्वव्यापी जैविक विविधता संरचना पारित भएको।
• सम्मेलनले जैविक विविधता संरक्षणका लागि चार विश्वव्यापी उद्देश्य र २३ लक्ष्य तोकेको। 
• हाल १७ प्रतिशत जमिन र १० प्रतिशत सामुद्रिक क्षेत्र संरक्षित रहेकोमा सन् २०३० सम्म जमिन र पानी दुवैतर्फ ३० प्रतिशत हिस्सा जैविक विविधताका लागि संरक्षण गर्ने।
• जैविक विविधताको हिसाबले उच्चतम महìव बोकेका क्षेत्रमा भइरहेको ह्रासलाई सन् २०३० सम्ममा शून्यमा झार्नुपर्ने।
• विकसित/धनी राष्ट्रहरूले विकासशील तथा अतिकम विकसित राष्ट्रहरूलाई सन् २०२५ सम्म बर्सेनि २० अर्ब र सन् २०३० सम्म ३० अर्ब अमेरिकी डलरका दरले सहयोग उपलब्ध गराउनुपर्ने । 
• सम्मेलनले ४० बुँदे घोषणापत्र जारी गरेको।
• सम्मेलनको पहिलो चरणको बैठक सन् २०२१ अक्टोबरमा चीनको कुन्मिङमा सम्पन्न भएको। 

१४. नेपालमा सरसफाइ सप्ताह कहिलेदेखि मनाउन थालिएको हो?

• वि.सं. २०५६

१५. फेवातालको चार किल्ला निर्धारणपश्चात् यसको क्षेत्रफल कति कायम भएको छ?

• ५.७२६ व.कि.मि. (११ हजार २५५ रोपनी ११ आना एक पैसा)

१६. नेपालमा सबैभन्दा बढी पाटेबाघ पाइने राष्ट्रिय निकुञ्ज कुन हो?

• चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज

१७. चाणक्य नामले पनि चिनिने कौटिल्यको वास्तविक नाम के हो?

• विष्णु गुप्त

१८. धार्मिक, पर्यटकीय एवं जैविक विविधताका हिसाबले महत्त्वपूर्ण बर्जुताल कहाँ रहेको छ?

• सुनसरी